2019-07-02Sukcesja firmy – jak ułatwić następcom kontynuowanie działalności Zasady przekazywania firmy następcom po śmierci przedsiębiorcy Myślisz o przyszłości firmy i chciałbyś, żeby twoi spadkobiercy mogli płynnie kontynuować prowadzenie działalności? Od 25 listopada 2018 r. możesz wskazać i samodzielnie zgłosić online (bezpłatnie i bez zbędnych formalności) zarządcę sukcesyjnego, który będzie prowadził sprawy firmy do czasu załatwienia formalności spadkowych. Sukcesja firmy będzie łatwiejsza.Ważne! Nowe ułatwienia dotyczą tylko przedsiębiorców wpisanych do CEIDG. Co się zmienia Dotychczasowe przepisy uniemożliwiały prowadzenie przedsiębiorstwa przez następców. Firma de facto przestawała istnieć z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Nowe przepisy o sukcesji wprowadzają możliwość płynnej kontynuacji działalności w ramach tzw. zarządu sukcesyjnego. Na czym polega sukcesja firmy i zarząd sukcesyjny Zarząd sukcesyjny to forma tymczasowego kierowania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy. Do wykonywania zarządu należy powołać zarządcę sukcesyjnego. Jest on odpowiedzialny za prowadzenie przedsiębiorstwa (umowy z pracownikami, kontakty z kontrahentami, sprawy podatkowe, ZUS) do czasu uregulowania formalności spadkowych. Ważne! Zarząd sukcesyjny jest rozwiązaniem tymczasowym – daje następcom prawnym czas na podjęcie decyzji co do dalszych losów firmy (kontynuowanie działalności na własny rachunek, sprzedaż, zamknięcie). Powołanie zarządcy sukcesyjnego Zarządcę sukcesyjnego może wyznaczyć sam przedsiębiorca albo może zostać on powołany przez osoby uprawnione po śmierci przedsiębiorcy. Ważne! Wyznaczenie zarządcy przez przedsiębiorcę za życia pozwala uniknąć niepotrzebnych formalności i kosztów. Powołanie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy musi odbywać się z udziałem notariusza, wymaga więcej formalności i wiąże się z dodatkowymi opłatami. Aby powołać zarządcę sukcesyjnego, przedsiębiorca musi być wpisany do CEIDG. Do powołania zarządcy sukcesyjnego potrzebne jest: oświadczenie o powołaniu zarządcy sukcesyjnego w formie pisemnej pisemna zgoda zarządcy na pełnienie tej funkcji (oświadczenie i zgoda mogą być zawarte w tym samym dokumencie) pobierz: wzór oświadczenia o powołaniu zarządcy sukcesyjnego i zgody na pełnienie funcji zarządcy zgłoszenie (wpis) zarządcy do CEIDG Bezpłatne zgłoszenie zarządcy sukcesyjnego do CEIDG Wniosek o wpis zarządcy sukcesyjnego do CEIDG można złożyć online bez zbędnych formalności i konieczności wizyty w urzędzie. Jak wpisać online zarządcę do CEIDG Wniosek można też złożyć w wersji papierowej w urzędzie gminy albo wysłać pocztą (wypełniony wniosek wysłany listem poleconym powinien być opatrzony własnoręcznym podpisem wnioskodawcy potwierdzonym przez notariusza) . Złożenie wniosku o wpis zarządcy do CEIDG jest bezpłatne! Uwaga! Przy zgłaszaniu zarządcy sukcesyjnego do CEIDG nie trzeba dołączać oświadczenia o powołaniu zarządcy oraz o zgodzie na pełnienie tej funkcji. Wystarczy, że we wniosku o wpis zarządcy sukcesyjnego do CEIDG złoży się oświadczenie (pod rygorem odpowiedzialności karnej), że stosowna zgoda została udzielona. Zarządca sukcesyjny powołany przez przedsiębiorcę i wpisany do CEIDG rozpoczyna pełnienie swej funkcji z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Pamiętaj! Dzięki wskazaniu zarządcy za życia i zgłoszeniu do CEIDG: przedsiębiorstwo zachowa pełną płynność działania zarządca natychmiast po śmierci przedsiębiorcy będzie mógł zająć się prowadzeniem firmy (bez konieczności załatwiania spraw u notariusza) umowy z pracownikami pozostaną w mocy można będzie zachować ciągłość wykonywania kontraktów zarządca będzie mógł szybko uzyskać potwierdzenie możliwości wykonywania koncesji, zezwoleń itd. przedsiębiorca nie zostanie wykreślony z ewidencji podatników ani z rejestru podatników VAT – wystarczy zgłoszenie zarządcy do urzędu skarbowego Kto może być zarządcą sukcesyjnym Zarządcą może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnej (nie może to być osoba prawna, czyli np. spółka), może być nim np. jeden ze spadkobierców przedsiębiorcy. Nie musi być przedsiębiorcą. Zarządcą sukcesyjnym nie może być osoba, wobec której orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Zarządcą może być również prokurent (poprzez zastrzeżenie – przy udzielaniu prokury, albo dla istniejącej prokury – że wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym z chwilą śmierci przedsiębiorcy). pobierz: wzór udzielenia prokury z zastrzeżeniem o zarządzie sukcesyjnym pobierz: wzór zastrzeżenia o zarządzie sukcesyjnym dla istniejącej prokury Przedsiębiorca może wyznaczyć zarządcę „rezerwowego” na wypadek, gdyby powołany w pierwszej kolejności zarządca sukcesyjny zrezygnował z pełnienia tej funkcji lub nie mógł jej pełnić (np. z powodu śmierci, ubezwłasnowolnienia albo orzeczonego zakazu). Prawa i obowiązki zarządcy sukcesyjnego Zarządca sukcesyjny: posługuje się w obrocie NIP-em i firmą (nazwą) przedsiębiorcy z oznaczeniem „w spadku” samodzielnie zarządza przedsiębiorstwem w spadku w sprawach bieżących działa w imieniu własnym (posługuje się w obrocie swoim nazwiskiem) ale na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. To oni odpowiadają za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku. wykonuje prawa i obowiązki pracodawcy oraz umowy związane z przedsiębiorstwem – po złożeniu odpowiednich dokumentów może korzystać z firmowego konta przedsiębiorcy rozlicza podatki na takich zasadach jak przedsiębiorca reguluje inne zobowiązania bierze udział w procesach cywilnych i innych postępowaniach. Zarządca nie ponosi odpowiedzialności za cywilnoprawne zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku. Ponosi jednak odpowiedzialność za szkodę jaką wyrządzi w skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków. W niektórych sytuacjach może odpowiadać za zobowiązania podatkowe i ZUS (jeśli egzekucja z innych źródeł będzie bezskuteczna). Może pobierać wynagrodzenie (stosuje się wtedy przepisy o zleceniu). Stosunek między zarządcą a spadkobiercami Zarządca sukcesyjny ma status podobny do prokurenta albo syndyka. Działa we własnym imieniu, ale jego czynności mają wpływ na właścicieli. Nie odpowiada osobistym majątkiem za długi firmy. Pierwszym ważnym obowiązkiem zarządcy sukcesyjnego jest sporządzenie i złożenie przed notariuszem inwentarza przedsiębiorstwa w spadku. Obowiązek ten powinien zostać wykonany niezwłocznie po ustanowieniu zarządu sukcesyjnego. pobierz: wzór wykazu inwentarza przedsiębiorstwa w spadku Właściciele przedsiębiorstwa w spadku mają prawo do zysku, wyrażają zgodę na najważniejsze dla firmy czynności, po wygaśnięciu zarządu mogą żądać sprawozdania. Jak długo trwa zarząd sukcesyjny Zarząd sukcesyjny może trwać 2 lata po śmierci przedsiębiorcy (z ważnych powodów sąd może przedłużyć ten okres do 5 lat). Zarząd sukcesyjny może wygasnąć wcześniej jeśli: w ciągu 2 miesięcy od śmierci przedsiębiorcy nikt nie przyjął spadku stwierdzono nabycie przedsiębiorstwa w spadku przez jedynego spadkobiercę albo zapisobiorcę windykacyjnego jedna osoba nabyła całe przedsiębiorstwo w spadku (np. wniesiono je w całości aportem do spółki) w ciągu miesiąca od wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG nie powołano kolejnego zarządcy ogłoszono upadłość przedsiębiorcy wcześniej nastąpi dział spadku. Powołanie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy Jeśli przedsiębiorca sam nie powołał zarządcy i nie zgłosił do CEIDG, w ciągu 2 miesięcy od jego śmierci zarządcę sukcesyjnego mogą powołać osoby uprawnione. Do powołania zarządcy sukcesyjnego, jeśli jest kilku uprawnionych, konieczna jest zgoda osób posiadających łącznie udział większy niż 85/100 w przedsiębiorstwie w spadku. Po śmierci przedsiębiorcy powołać zarządcę mogą: małżonek przedsiębiorcy, który ma udział w przedsiębiorstwie w spadku spadkobierca ustawowy, który przyjął spadek jeśli ogłoszono testament – spadkobierca testamentowy, który przyjął spadek albo zapisobiorca windykacyjny, jeśli zapis obejmował przedsiębiorstwo po stwierdzeniu nabycia spadku – osoba, która spadek nabyła. Powołanie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy i inne związane z tym oświadczenia należy złożyć przed notariuszem. Inaczej będą nieważne. Notariusz po powołaniu zarządcy składa informację do CEIDG. Sytuacje życiowe związane z działaniem zarządu sukcesyjnego Ważne! Szczegółowe wyjaśnienia dotyczące stosowania nowych przepisów o sukcesji znajdziesz w poradniku przygotowanym przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii. Zobacz: Sukcesja firm jednoosobowych – poradnik Nazwa przedsiębiorstwa Prowadząc przedsiębiorstwo w spadku, zarządca sukcesyjny posługuje się się własnymi danymi, a także firmą zmarłego przedsiębiorcy z dodatkowym oznaczeniem „w spadku” np. Adam Nowak – zarządca sukcesyjny prowadzący przedsiębiorstwo w spadku pod firmą „Restauracja Carska Jan Kowalski w spadku”, W fakturach VAT i innych dokumentach podatkowych należy używać oznaczenia przedsiębiorstwa np.: Przedsiębiorstwo w spadku „Restauracja Carska Jan Kowalski w spadku. Umowy z kontrahentami Umowy handlowe podpisane przez zmarłego przedsiębiorcę nie wygasają z powodu jego śmierci. Jeżeli zarządca sukcesyjny został powołany przez przedsiębiorcę, może on płynnie kontynuować ich wykonywanie. Jeśli przedsiębiorca nie powoła zarządcy – każda ze stron umowy może powstrzymać się od jej wykonania do czasu ustanowienia zarządu sukcesyjnego. W umowie można jednak inaczej uregulować skutki śmierci przedsiębiorcy. Jeśli zarząd nie został ustanowiony, do czasu jego ustanowienia wykonanie umów jest wstrzymane, nie będą naliczane odsetki i kary umowne. Kwestie pracownicze Jeśli przedsiębiorca wpisze do CEIDG zarządcę sukcesyjnego, jego śmierć nie wpłynie na sytuację pracowników. Wszystkie obowiązki pracodawcy w firmie płynnie przejmie zarządca sukcesyjny. Umowy wygasają dopiero z dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego (maksymalnie 2 lata) albo z okresem ich obowiązywania. Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony przez przedsiębiorcę, to umowy wygasają w ciągu 30 dni od śmierci przedsiębiorcy. W tym okresie następca prawny (osoba uprawniona do tzw. czynności zachowawczych) albo zarządca powołany niedługo po śmierci przedsiębiorcy, może zawrzeć z pracownikiem porozumienie o kontynuowaniu stosunku pracy. pobierz: wzór porozumienia o kontynuowaniu stosunku pracy (jeśli nie został wyznaczony zarządca) pobierz: wzór porozumienia o kontynuowaniu stosunku pracy (zarządca) Jeśli zarządca zostanie powołany po 30 dniach od śmierci przedsiębiorcy, pracownik może zgłosić zamiar powrotu do pracy. Rachunek bankowy Zarządca sukcesyjny ma dostęp do kont firmowych (tj. do rachunków związanych z działalnością gospodarczą) w bankach lub w SKOK-ach. Rachunki te nie są przez bank lub kasę zamykane z chwilą śmierci przedsiębiorcy. Jeśli zarządcę powołał posiadacz rachunku, już od chwili jego śmierci z rachunku może korzystać zarządca sukcesyjny. Gdy natomiast zarządcę sukcesyjnego powołują następcy prawni przedsiębiorcy – zarządca ten ma dostęp do rachunków związanych z działalnością gospodarczą od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego, czyli od momentu zgłoszenia zarządcy do CEIDG przez notariusza. Podatki Przedsiębiorstwo w spadku posługuje się dotychczasowym NIP, jest podatnikiem podatków: VAT, akcyzy, podatku dochodowego, podatku tonażowego, podatku okrętowego oraz podatku od gier hazardowych. NIP Numer NIP nie wygasa wraz ze śmiercią przedsiębiorcy. NIP przechodzi na przedsiębiorstwo w spadku do czasu wygaśnięciem zarządu sukcesyjnego, a jeżeli nie został ustanowiony, to wygasa po 2 miesiącach (wraz z upływem terminu przeznaczonego do powołania zarządcy sukcesyjnego). PIT Przedsiębiorstwo kontynuuje rozliczanie podatków na dotychczasowych zasadach. VAT Jeżeli zarząd sukcesyjny ustanowiono za życia przedsiębiorcy, po jego śmierci firma nie zostanie wykreślona z rejestru VAT. Zarządca sukcesyjny powinien jedynie zaktualizować zgłoszenie rejestracyjne (VAT-R) zmarłego przedsiębiorcy jako podatnika VAT. O powołaniu zarządcy przedsiębiorca powinien zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego (właściwego w zakresie opodatkowania VAT-em) w terminie 7 dni od dnia wpisu zarządcy do CEIDG. Ustanowienie zarządu po śmierci przedsiębiorcy albo zgłoszenie kontynuacji prowadzenia przedsiębiorstwa powoduje przywrócenie rejestracji w VAT (warunkiem jest złożenie zaległych deklaracji) Akcyza Jeśli przedsiębiorstwo chce kontynuować działalność na podstawie zezwoleń i innych decyzji akcyzowych, to konieczne jest powołanie zarządcy za życia przedsiębiorcy i przeniesienie decyzji. Przy pozostałych rodzajach działalności akcyzowej, nie ma konieczności uzyskania decyzji czy nowego wpisu do rejestru. Podatek od spadków i darowizn Od dnia 25 listopada 2018 r. spadkobiercy (w tym zapisobiercy windykacyjni) przedsiębiorstwa są zwolnieni z podatku od spadków i darowizn pod warunkiem, że: • zgłoszone zostanie jego nabycie naczelnikowi urzędu skarbowego (w ciągu 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu, które stwierdza nabycie spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego) • nabyte przedsiębiorstwo będzie prowadzone przez co najmniej 2 lata (dwuletni okres prowadzenia przedsiębiorstwa będzie zachowany także wtedy, gdy przedsiębiorstwo zostanie w całości wniesione jako wkład do spółki, a objęte w zamian udziały lub akcje nie zostaną zbyte przez 2 lata) Warunki te muszą być spełnione łącznie. Nabywcom z kręgu najbliższej rodziny nadal przysługuje zwolnienie z podatku od spadków i darowizn po zgłoszeniu nabycia do urzędu skarbowego bez konieczności prowadzenia przedsiębiorstwa przez co najmniej 2 lata (formularz SD-Z2). Inni nabywcy będą składać formularz zgłoszenia o nabyciu własności przedsiębiorstwa SD-ZP (lub z załącznikiem SD-ZP/A). Nabywcy przedsiębiorstwa nie muszą prowadzić jej osobiście. Długi i ciężary związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, obciążające to przedsiębiorstwo, nie będą mogły zostać odliczone od wartości pozostałych rzeczy lub praw majątkowych, które stanowią przedmiot spadku. Zezwolenia, koncesje, wpis do rejestru działalności regulowanej Zezwolenia i koncesje związane z przedsiębiorstwem nie wygasają automatycznie z powodu śmierci przedsiębiorcy. Zarządca sukcesyjny może: złożyć wniosek o potwierdzenie możliwości wykonywania decyzji (dotyczących zezwoleń czy koncesji) pobierz: wzór wniosku o potwierdzenie możliwości wykonywania koncesji przez zarządcęDOC wykonywać decyzję już od dnia złożenia wniosku z dokumentami potwierdzającymi warunki do uzyskania decyzji, chyba że organ tego zakaże. Na załatwienie tych formalności jest 3 miesiące od ustanowienia zarządu sukcesyjnego. Właściciel przedsiębiorstwa w spadku albo wspólnik spółki cywilnej może: złożyć wniosek o przeniesienie na niego decyzji za zgodą pozostałych właścicieli przedsiębiorstwa. Ma na to 6 miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy albo 6 miesięcy od wygaśnięcia zarządu. pobierz: wzór wniosku o przeniesienie koncesji na właściciela W każdym przypadku trzeba jednak spełniać warunki, które są niezbędne do otrzymania danego rodzaju zezwoleń lub koncesji. Przedsiębiorca mógł przed śmiercią uzyskać promesę decyzji związanej z przedsiębiorstwem. Właściciel przedsiębiorstwa w spadku, za zgodą innych właścicieli może wystąpić z wnioskiem o wydawnie zezwolenia na podstawie promesy. pobierz: wzór wniosku o wydanie zezwolenia na podstawie promesy Po śmierci przedsiębiorcy, wpisy w rejestrach działalności regulowanej nie są wykreślane pod warunkiem, że w ciągu miesiąca od dnia ustanowienia zarządu złożony zostanie: wniosek o zmianę wpisu (o dopisanie zwrotu „w spadku”) pobierz: wzór wniosku zarządcy sukcesyjnego o zmianę danych w rejestrzeDOC oświadczenie, że spełnione są warunki wymagane do wykonywania danej działalności (warunki o charakterze osobistym powinien spełnić zarządca albo osoba zatrudniona w przedsiębiorstwie). Odwołanie zarządcy zarządcę sukcesyjnego można w każdej chwili odwołać (trzeba złożyć zarządcy oświadczenie i zgłosić do CEIDG najpóżniej w następnym dniu roboczym po odwołaniu) pobierz: wzór oświadczenienia o odwołaniu zarządcy odwołanie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy wymaga zgody osób posiadających więcej niż 1/2 udziału w przedsiębiorstwie w spadku zarządca sukcesyjny zawsze może zrezygnować z pełnionej funkcji: za życia przedsiębiorcy – w formie pisemnej pobierz: wzór oświadczenia o rezygnacji zarządcy. (zarządca sam może zgłosić rezygnację do CEIDG) po jego śmierci – w formie notarialnej po rezygnacji zarządca sukcesyjny wykonuje swoje obowiązki jeszcze przez 2 tygodnie (chyba, że został w tym czasie powołany nowy zarządca). Wazne! Przedsiębiorca powinien zgłaszać do CEIDG wszelkie przypadki zmiany danych dotyczących zarządcy sukcesyjnego niezwłocznie, nie później niż następnego dnia roboczego po zaistnieniu danej zmiany! Czynności zachowawcze po śmierci przedsiębiorcy, który nie wyznaczył zarządcy Jeżeli przedsiębiorca nie wyznaczył zarządcy sukcesyjnego, to jego prawdopodobni spadkobiercy (następcy prawni – małżonek, dzieci) mogą w ciągu 2 miesiące dokonywać niezbędnych czynności do przetrwania firmy, podejmować działania w celu ochrony przedsiębiorstwa przed pogorszeniem jego stanu. Są to tzw. czynności zachowawcze. Do czasu powołania zarządcy, prawdopodobni właściciele przedsiębiorstwa w spadku mogą: dokonywać tylko niezbędnych czynności, które spowodują, że stan firmy nie ulegnie pogorszeniu w wyjątkowych sytuacjach mogą prowadzić bieżącą działalność firmy zawrzeć pisemne porozumienie o kontynuacji stosunku pracy z zatrudnionymi pracownikami do czasu ustanowienia i zakończenia zarządu sukcesyjnego albo do upływu czasu przeznaczonego na wyznaczenie zarządcy sukcesyjnego (2 miesiące) posługiwać się firmą zmarłego przedsiębiorcy z oznaczeniem „w spadku” (np. Meble Kowalscy Jan Kowalski w spadku) zapłacić za dostarczone do firmy towary lub usługi wydać towar zakupiony wcześniej sprzedać produkty łatwopsujące się. Kontynuując działalność w ramach czynności zachowawczych, należy zgłosić kontynuowanie prowadzenia przedsiębiorstwa naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na miejsce prowadzenia działalności. Do czasu ustanowienia zarządu wykonanie umów (np. z kontrahentami) jest wstrzymane, nie będą naliczane odsetki i kary umowne. pobierz: wzór zgłoszenia o kontynuowaniu prowadzenia przedsiębiorstwa do urzędu skarbowego Czynności zachowawcze są podejmowane na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Uwaga! Jeżeli żadna z osób uprawnionych do dokonywania czynności zachowawczych nie będzie chciała prowadzić spraw firmy lub nie będzie miała niezbędnych kwalifikacji, to wykonywanie wszelkich umów i innych czynności zostaje wstrzymane – zawieszone na okres 2 miesięcy. Po tym czasie firma albo będzie kontynuowała swoją działalność albo zostanie zamknięta. Powołanie zarządcy sukcesyjnego w spółce cywilnej Zarząd sukcesyjny pozwala na płynną kontynuację działalności spółki cywilnej po śmierci wspólnika. Jest tu kilka możliwych rozwiązań: jeśli w umowie spółki przewidziano, że spadkobiercy wspólnika wstępują do spółki – w tej sytuacji zarządca sukcesyjny wykonuje prawa i obowiązki spadkobierców na zasadach właściwych dla zmarłego wspólnika jeśli w umowie spółki nie przewidziano, że spadkobiercy wspólnika wstępują do spółki i ustanowiony zarząd sukcesyjny – spadkobiercy wchodzą do spółki, o ile pozostali wspólnicy wyrażą na to zgodę (brak sprzeciwu w ciągu 14 dni oznacza zgodę) W przypadku spółek dwuosobowych – jeżeli zmarły wspólnik nie powołał zarządcy, rozwiązanie spółki ulega zawieszeniu do czasu upływu terminu przeznaczonego na powołanie zarządcy (2 miesiące od śmierci wspólnika). Jeżeli w tym czasie zostanie ustanowiony zarząd – spółka będzie mogła dalej działać. Dowiedz się więcej Załatwianie spraw związanych z sukcesją wymagać będzie złożenia do urzędu czasem kilku różnych wniosków. Przejdź do: przykładowe wnioski w sprawach dotyczących sukcesji Szczegółowe informacje dotyczące stosowania przepisów o sukcesji w poradniku MPiT: Sukcesja firm jednoosobowych Zobacz również poradnik: Co zrobić z jednoosobową działalnością po śmierci przedsiębiorcy Kiedy przepisy o sukcesji weszły w życie Nowe przepisy weszły w życie 25 listopada 2018 r., z wyjątkiem art. 30 ustawy, który wszedł w życie 25 lutego 2019 roku (dzięki temu firmy miały dodatkowe 3 miesiące na ewentualne zmiany i dostosowanie swoich umów handlowych). www.biznes.gov.pl
